วัคซีน RSV

คำแนะนำการฉีดวัคซีนป้องกันโรคสำหรับผู้สูงอายุ ปัจจุบัน ประเทศไทยเข้าสู่สังคมผู้สูงวัยอย่างสมบูรณ์ ฉะนั้นจึงต้องมีการดูแลเอาใจใส่สุขภาพของผู้สูงวัยเหล่านี้ให้มากขึ้น ด้วยอายุที่เพิ่มขึ้นทำให้ภูมิคุ้มกันของผู้สูงอายุต่ำกว่าคนในวัยหนุ่มสาว ความต้านทานต่อเชื้อโรคต่างๆ ลดลง ทำให้ผู้สูงอายุมีโอกาสเกิดโรคติดเชื้อ หรือเกิดภาวะแทรกซ้อนได้ง่าย สิ่งที่จะทำให้สุขภาพของผู้สูงอายุแข็งแรงกว่าเดิมคือการฉีดวัคซีน ดังนั้นในผู้สูงอายุ จึงมีความจำเป็นจะต้องได้รับวัคซีนเพื่อป้องกันการเจ็บป่วยที่รุนแรง วัคซีนที่แนะนำในผู้สูงอายุ ได้แก่ 1.วัคซีนป้องกันโรคไข้หวัดใหญ่ 2.วัคซีนป้องกันโรคนิวโมคอคคัส 3.วัคซีนป้องกันโควิด -19 4.วัคซีนป้องกันคอตีบ บาดทะยัก ไอกรน 5.วัคซีนป้องกันโรคงูสวัด วัคซีนคืออะไร (What is a vaccine ) คือสารชนิดหนึ่ง ชีววัตถุหรือแอนติเจนซึ่งผลิตมาจากเชื้อโรคหรือพิษของเชื้อโรคถูกที่ทำให้ไม่สามารถก่อโรค เมื่อฉีดเข้าไปในร่างกายแล้ว ร่างกายสามารถสร้างภูมิคุมกันป้องกันกับโรคนั้นๆได้ 1.วัคซีนป้องกันไข้หวัดใหญ่ (Influenza vaccine) โรคไข้หวัดใหญ่เกิดจากเชื้อไวรัสอินฟลูเอนซา (Influenza virus) พบบ่อยในฤดูฝน (มิถุนายน-ตุลาคม) และฤดูหนาว (มกราคม-มีนาคม) เป็นโรคติดเชื้อต่อระบบทางเดินหายใจ อาการของโรคจะมีตั้งแต่อาการเล็กน้อย เช่น ไข้ ไอ น้ำมูก เจ็บคอ คัดจมูก ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ ครั่นเนื้อครั่นตัว อ่อนเพลีย ปวดศรีษะ จนถึงอาการที่รุนแรง ปอดบวมและภาวะแทรกซ้อนถึงขั้นต้องนอนรักษาที่โรงพยาบาล และเสียชีวิต โดยเฉพาะในกลุ่มเสี่ยง กลุ่มเสี่ยงที่ควรฉีดวัคซีน 1.เด็กเล็กอายุตั้งแต่ 6 เดือนถึง 2 ปี 2.ผู้สูงอายุ 65 ปีขึ้นไป 3.ผู้หญิงตั้งครรภ์ 4.ผู้ป่วยโรคเรื้อรัง ได้แก่ โรคหัวใจ โรคปอดอุดกั้น โรคเบาหวาน โรคไต หลอดเลือดสมอง โรคธาลัสซีเมีย ผู้ป่วยมะเร็งที่อยู่ระหว่างได้รับเคมีบำบัด ผู้พิการทางสมองที่ช่วยเหลือตัวเองไม่ได้ ผู้ที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง และผู้ป่วยเอชไอวี 5.ผู้ที่มีน้ำหนักตั้งแต่ 100กิโลกรัมขึ้นไป หรือมีดัชนีมวลกาย (BMI) ตั้งแต่ 35 กิโลกรัมต่อตารางเมตร วิธีป้องกันโรคไข้หวัดใหญ่ 1.ใส่หน้ากากอนามัย 2.หมั่นล้างมือให้สะอาดด้วยน้ำสบู่ 3.หลีกเลี่ยงใกล้ชิดสัมผัสกับผู้ป่วยไข้หวัดใหญ่ 4.ไม่ใช้ของใช้ร่วมกับผู้อื่น เช่นแก้วน้ำ ช้อนอาหาร หลอดดูดน้ำ เป็นต้น 5.หลีกเลี่ยงการอยู่ในที่ชุมชนแออัดอากาศถ่ายเทไม่สะดวก 6.หลีกเลี่ยงการใช้มือสัมผัสบริเวณจมูก ปาก ดวงตา เพราะช่องทางเหล่านี้สามารนำเชื้อเข้าสู่ร่างกายได้ 7.รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ พักผ่อนให้เพียงพอ และออกกำลังกายสม่ำเสมอ 8.ฉีดวัคซีนป้องกันโรคไข้หวัดใหญ่ปีละครั้ง เป็นวิธีป้องกันที่มีประสิทธิภาพมากในการป้องกันโรคไข้หวัดใหญ่รวมถึงลดโอกาสที่จะต้องนอนรักษาที่โรงพยาบาล ลดอาการแทรกซ้อนที่รุนแรงที่เกิดจากโรคไข้หวัดใหญ่ได้ ในผู้สูงอายุที่ป่วยด้วยไข้หวัดใหญ่มีโอกาสที่จะเกิดหลอดลมอักเสบปอดอักเสบที่รุนแรง หรือเกิดการติดเชื้อแบคทีเรียแทรกซ้อนนำไปสู่การเสียชีวิคที่รุนแรงได้ ดังนั้นจึงมีคำแนะนำให้ผู้สูงอายุรับวัคซีนป้องกันไข้หวัดใหญ่อย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง โดยเฉพาะในช่วงก่อนฤดูฝน คือช่วงเดือนพฤษภาคม ในช่วงของฤดูหนาวคือช่วงเดือนตุลาคม การฉีดวัคซีนป้องกันไข้หวัดใหญ่ประจำปี ไม่จำเป็นต้องรอให้ครบ 1 ปีสามารถฉีดได้เลยโดยมีระยะห่างจากโดสก่อนอย่างน้อย 6 เดือน แม้การฉีดวัคซีนป้องกันไข้หวัดใหญ่จะไม่สามารถป้องกันการติดเชื้อได้ทั้งหมด แต่จะช่วยลดความรุนแรงของโรคและป้องกันภาวะแทรกซ้อนได้ ผลข้างเคียงของการฉีดวัคซีนที่พบได้คืออาการปวด บวม แดง ร้อนในบริเวณที่ฉีดมักจะมีอาการเล็กน้อย บางรายอาจจะมีไข้ต่ำๆ ส่วนใหญ่อาการเหล่านี้จะหายไปภายใน 2-3 วัน 2.วัคซีนป้องกันโรคนิวโมคอคคัส (Pneumococcal vacine) โรคนิวโมคอคคัสเกิดจากเชื้อแบคทีเรียที่เรียกว่าเชื้อ Streptococcus ติดต่อโดยการหายใจเอาเชื้อที่อยู่ในอากาศซึ่งมาจากผู้ป่วยที่ไอ จามเป็นสาเหตุที่สำคัญของการติดเชื้อ ในผู้สูงอายุที่ติดเชื้อตัวนี้จะมีโอกาสเกิดอาการที่รุนแรงหรือภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรงได้ เช่นเยื่อหุ้มสมองอักเสบ ติดเชื้อในกระแสเลือด ปอดบวม ปอดอักเสบ ซึ่งนำไปสู่การเสียชีวิตได้ แม้จะได้รับยาปฏิชีวนะแล้วก็ตามวัคซีนชนิดนี้จะช่วยลดโอกาสการเกิดภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรงเหล่านั้นได้ ปัจจุบันวัคซีนป้องกันโรคนิวโมคอคคัสจะมี 2 ชนิด คือชนิด conjugate แบบ 13 สายพันธ์ และ Polysaccharide แบบ 23 สายพันธ์ สำหรับคำแนะนำให้ผู้สูงอายุ 65 ปีขึ้นไปฉีดวัคซีนชนิด conjugate 13 สายพนธ์ก่อน แล้วตามด้วยชนิด Polysaccharide 23 สายพันธ์ โดยเว้นระยะห่าง ตั้งแต่ 2 เดือนถึง 1 ปี แต่ถ้าห่างผู้สูงอายุเหล่านั้นมีโรคประจำตัว เช่นเบาหวาน โรคไต หรือประวัติสูบบุหรี่ สามารถที่จะฉีดวัคซีนก่อนอายุ 65 ปีได้ ผลข้างเคียงของวัคซีน อาจจะพบอาการ ปวด บวม แดง ร้อนยริเวณที่ฉีดได้ หรืออาจจะมีไข้ ปวดศรีษะได้เล็กน้อย แต่อาการเหล่านนั้นจะหายไปภายใน 2-3 วิธี 3.วัคซีนป้องกันโควิด-19 เป็นโรคอุบัติใหม่ เกิดจากการติดเชื้อไวรัสชื่อว่า SARS-COV-2 โรคนี้จะก่อให้เกิดภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรง จนถึงขั้นเสียชีวิตได้ โดยเฉพาะในกลุ่มของผู้สูงอายุและผู้ที่มีโรคประจำตัว เพื่อที่จะลดความรุนแรงของโรคลง ปัจจุบันมีวัคซีนป้องกันโควิด-19 หากผู้สูงอายุท่านใดยังไม่เคยฉีดวัคซีนป้องกันโควิด-19แม้แต่เข็มเดียวก็ขอให้รีบติดต่อสถานพยาบาลหรือสถานบริการสาธารณสุขใกล้บ้าน เพื่อรับวัคซีนเข็มแรกให้เร็วที่สุด เพื่อลดอัตราการเสียชีวิตหรือโอกาสเกิดโรครุนแรงได 4.วัคซีนป้องกันโรคคอตีบ บาดทะยัก ไอกรน (Td และ Tdap Vaccine) โรค บาดทะยัก คอตีบ ไอกรนเกิดจากเชื้อแบคทีเรียคนละชนิด คอตีบและไอกรนส่วนใหญ่จะพบในเด็ก ทำให้เกิดการติดเชื้อของระบบทางเดินหายใจ โรคคอตีบ ทำให้ลำคออักเสบรุนแรง เกิดเป็นพังผืดอุดกั้นทางเดินหายใจ โรคไอกรน ทำให้เกิดการอักเสบของเยื่อบุทางเดินหายใจ ทำให้มีอาการไอมาก ไอเป็นชุดๆและนาน ผู้สูงอายุมีโอกาสที่จะรับเชื้อจากเด็กที่ป่วยโดยการไอ จามรดใบหน้า และพูดคุยกันในระยะใกล้ชิด ผู้สูงอายุซึ่งเคยฉีดวัคซีนชนิดนี้แล้วในอดีต ระดับภูมิคุ้มกันในปัจจุบันที่เหลืออยู่ไม่มากพอที่จะป้องกันโรคได้ โรคบาดทะยักเกิดจากการเชื้อแบคทีเรีย ชื่อ คลอสทริเดียม เตตตาไน (Clostridium tetani) สามารถเกิดได้กับทุกคน ทุกเพศ ทุกวัย สปอร์ของเชื้อพบได้ในสิ่งแวดล้อมทั่วไป ไม่ว่าจะเป็นพื้นดิน พื้นหญ้า เชื้อจะเข้าสู่ร่างกายทางบาดแผล โดยเฉพาะบาดแผลที่เจาะลึกเข้าไปในผิวหนัง เช่น ตะปูตำ เสี้ยนตำ เมื่อรับเชื้อเข้าไปแล้ว ผู้ป่วยจะมีอาการเกร็งของกล้ามเนื้อ ขากรรไกรแข็ง อ้าปากไม่ได้ คอแข็ง หลังเกร็ง แขนขาเกร็ง หากมีอาการรุนแรง อาจทำให้ระบบทางเดินหายใจล้มเหลวจนเสียชีวิตได้ สำหรับวัคซีนชนิดรวมป้องกันคอตีบ บาดทะยัก ไอกรนเป็นวัคซีนพื้นฐานที่เด็กไทยทุกคนต้องได้รับ ปริมาณของทอกซอยด์ของเชื้อคอตีบในวัคซีนชนิดรวมของเด็กจะแตกต่างกับวัคซีนชนิดรวมในผู้ใหญ่ ดังนั้นจะต้องฉีดวัคซีนให้ถูกชนิด ในเด็กจะเรียกว่าDTap แต่เมื่อเป็นผู้ใหญ่อายุเกิน 18 ปีขึ้นไปจะฉีดด้วย Tdap หลังจากนั้นทุก 10 ปี จะกระตุ้นด้วย Td สำหรับผู้สูงอายุ ที่ไม่เคยได้รับวัคซีนเข็มกระตุ้นมาก่อน หรือได้รับเข็มกระตุ้นมานานมากแล้ว ควรจะได้รับวัคซีน Tdap 1 เข็ม หลังจากนั้นทุก 10ปี ควรจะกระตุ้นด้วย Td หรือ Tdap ก็ได้ ผลข้างเคียงจากวัคซีน อาจจะมีบวมบริเวรที่ฉีด ปวดศรีษะ อ่อนเพลีย คลื่นไส้ อาเจียน ไข้ อาการมักไม่รุนแรง สามารถหายเองได้ภายใน 2-3 วัน 5.วัคซีนป้องกันโรคงูสวัด (Zoster vaccine) โรคงูสวัดเกิดจากการติดเชื้อไวรัส วาริเซลลา (Varicella virus) เป็นเชื้อไวรัสชนิดเดียวกับโรคสุกใส การติดเชื้อครั้งแรก จะทำให้เกิดโรคสุกใส เมื่อหายจากโรคสุกใสแล้วเชื้อไวรัสจะไปหลบอยู่ในปมประสาทของร่างกาย ระบบภูมิคุ้มกันลดลงเมื่ออายุมากขึ้น หรือได้รับยากดภูมิคุ้มกันต่างๆ เชื้อไวรัสสามารถหลบภูมิคุ้มกันของร่างกายออกมาในลักษณะตุ่มใส ทำให้เส้นประสาทอักเสบ เกิดการปวดตามแนวเส้นประสาท ซึ่งอาการปวดเกิดขึ้นได้ก่อนผื่นจะขึ้น เกิดในขณะผื่นขึ้น หรือหลังจากผื่นหายไปแล้ว เราเรียกอาการปวดนี้ว่า Post herpetic neuralgia อาการแทรกซ้อนอื่นๆที่พบในโรคนี้คือ การติดเชื้อบริเวณตา การติดชื้อบริเวณสมอง ปอดอักเสบ วัคซีนชนิดนี้ป้องกันอาการปวดและป้องกันโอกาสที่จะต้องนอนโรงพยาบาลได้ แนะนำให้ฉีดวัคซีนป้องกันงูสวัดให้ในผู้สูงอายุตั้งแต่ 60ปีขึ้นไป โดยไม่คำนึงถึงว่าเคยเป็นงูสวัดมาก่อนหรือว่าเคยเป็นอีสุกอีใสมาก่อน ไม่จำเป็นต้องตรวจว่ามีภูมิคุ้มกันโรค (Varicella IgG) หรือไม่ ในกรณีที่เคยเป็นงูสวัดมาก่อน สามารถให้วัคซีนงูสวัดได้ โดยเว้นระยะห่างหลังจากเป็นงูสวัดอย่างน้อย 6 เดือน หากอายุยังไม่ถึงเกณฑ์ที่จะต้องได้รับวัคซีนงูสวัด พิจารณาให้วัคซีนอีสุกอีใสก่อน ไม่แนะนำให้ฉีดวัคซีนงูสวัดเพื่อป้องกันโรคอีสุกอีใส ผลข้างเคียงของการฉีดวัคซีนคือ ปวด บวม บริเวณที่ฉีด ปวดศรีษะ ไข้ หนาวสั่น ปวดท้อง คลื่นไส้สามารถหายได้ภายใน 2-3 วัน ข้อมูลโดย แพทย์หญิงน้ำมณี มณีนิล สอบถามเพิ่มเติมได้ที่ โรงพยาบาลกรุงเทพจันทบุรี 039-319888

จากกรณีที่ ราชกิจจานุเบกษา แพร่ “กฎ ก.พ.ว่าด้วยโรค 2566”กำหนด "4 โรคห้ามเข้ารับราชการ" ชวนรู้จักใบรับรองแพทย์ 5 โรค ที่เป็นพื้นฐานของหลายบริษัท สถานศึกษา และงานราชการ ต้องคัดกรองสุขภาพเบื้องต้น 5 โรคมีอะไรบ้าง ? จากกรณีที่18 สิงหาคม 2566 เว็บไซต์ราชกิจจานุเบกษา ได้เผยแพร่ประกาศ “กฎ ก.พ.ว่าด้วยโรค พ.ศ. 2566” 4 โรคต้องห้ามรับราชการที่ประกอบด้วย โรคเท้าช้างในระยะที่ปรากฎอาการเป็นที่รังเกียจแก่สังคม โรคติดยาเสพติดให้โทษ โรคพิษสุราเรื้อรัง โรคติดต่อร้ายแรงหรือโรคเรื้อรังที่ปรากฏอาการเด่นชัดหรือรุนแรง และเป็นอุปสรรคต่อการปฏิบัติงานในหน้าที่ (ให้เป็นไปตามหลักเกณฑ์และวิธีการที่คณะกรรมการแพทย์ ของ ก.พ. กำหนด) เพื่อให้ทางราชการได้มาและรักษาไว้ซึ่งบุคคลที่เป็นผู้มีสุขภาพทางกายและจิตเหมาะสม และไม่เป็นโรคร้ายแรงที่เป็นอุปสรรคต่อการปฏิบัติหน้าที่ราชการ ทั้งนี้เมื่อวันที่ 20 กันยายน 2565 ได้มีการยกเลิก “โรควัณโรคในระยะแพร่กระจายเชื้อ” ออกจากลักษณะต้องห้ามของผู้ที่จะเข้ารับราชการพลเรือน เนื่องจากโรควัณโรคมีแนวโน้มที่ลดลงและใช้เวลาในการรักษาประมาณ 2 สัปดาห์ ก็สามารถหายได้ ชวนรู้จักคัดกรองขอใบรับรองแพทย์ 5 โรค คืออะไร ? การเข้าทำงานเป็นพนักงานหรือเข้าศึกษาในสถาบันหลายแห่ง จำเป็นต้องผ่านการตรวจโรคหรือตรวจร่างกายหลายอย่างเพราะการมีสุขภาพที่ดีและไม่มีโรคติดต่อร้ายแรงเป็นหนึ่งในคุณสมบัติที่มักมีกำหนดไว้ ดังนั้น เมื่อเราผ่านการคัดเลือกแล้ว ทางต้นสังกัดจะให้เราไปตรวจร่างกายตามสถานพยาบาลที่เชื่อถือได้ หากผู้เข้ารับการตรวจมาพร้อมกับแบบฟอร์มที่มีรายการตรวจจากต้นสังกัดว่าต้องการผลตรวจอะไรบ้าง? ก็จะทำให้แพทย์ตรวจได้ตรงตามความต้องการ แต่ผู้เข้ารับการตรวจบางท่านก็ทราบเพียงแต่ว่า ต้องการตรวจสุขภาพเพื่อให้ได้ “ใบรับรองแพทย์ 5 โรค” ส่วน 5 โรคที่ว่านั้นจะมีโรคอะไรบ้าง? แล้วทำไมต้องตรวจ 5 โรคนี้ ผู้เข้ารับการตรวจอาจจะยังไม่ทราบโดยทั่วไปแล้วจะประกอบด้วย 5 โรค ดังนี้ วัณโรคในระยะแพร่เชื้อ โรคเท้าช้าง โรคที่เกิดจากสารเสพติด โรคพิษสุราเรื้อรัง โรคอื่นๆ ที่เรื้อรัง ร้ายแรง หรือมีอาการแสดงอย่างชัดเจนจนเป็นอุปสรรคต่อทำงานหรือการเรียน มาตรฐานของการตรวจสุขภาพเพื่อขอใบรับรองแพทย์ 5 โรค ? การตรวจ 5 โรคตามที่กล่าวมานั้น แพทย์สามารถตรวจและวินิจฉัยได้ด้วยการซักประวัติ ตรวจร่างกาย และดูอาการเบื้องต้น โดยไม่จำเป็นต้องเจาะเลือดหรือตรวจปัสสาวะเลย แต่ในบางรายหากต้นสังกัดระบุมาว่า ต้องการผลเลือด ผลปัสสาวะ หรือผลการเอกซเรย์ใดๆ เพื่อยืนยันว่าผู้เข้ารับการตรวจมีสุขภาพอยู่ในเกณฑ์ที่เหมาะสม การตรวจก็อาจจะแตกต่างไป ดังนั้น การตรวจสุขภาพจึงอยู่ที่ต้นสังกัดว่ามีวัตถุประสงค์อย่างไรและต้องการตรวจอะไรบ้าง ละเอียดแค่ไหน? เพื่อจะได้ตรวจให้ครบถ้วนและมีใบแจ้งผลที่สมบูรณ์ สามารถนำไปใช้ประกอบการเข้าทำงานสถานประกอบการ รับราชการหรือการศึกษาต่อได้ ขอบคุณข้อมูลจาก : BDMS สถานีสุขภาพ

การดูแลเรื่องมวลกล้ามเนื้อและกระดูกในวัยหมดระดู “วัยหมดระดู” สตรีวัยหมดประจำเดือนเป็นจุดหนึ่งในช่วงชีวิตที่ต่อเนื่องของผู้หญิงและถือเป็นการสิ้นสุดวัยเจริญพันธุ์ ผู้หญิงส่วนใหญ่จะหมดประจำเดือนระหว่างอายุ 45 ถึง 55 ปี เฉลี่ยอยู่ที่อายุ 50ปีโดยเป็นส่วนหนึ่งของการสูงวัยทางชีวภาพ เกิดจากการสูญเสียการทำงานของรังไข่และมีระดับฮอร์โมนเอสโตรเจนในเลือดที่ลดลง การเปลี่ยนแปลงของวัยหมดระดู อาจเกิดขึ้นอย่างค่อยเป็นค่อยไป โดยปกติจะเริ่มต้นจากการเปลี่ยนแปลงของรอบประจำเดือน จนถึงภาวะหลังหมดประจำเดือนอย่างถาวร อาจเป็นผลมาจากการผ่าตัดหรือหัตถการทางการแพทย์ โดยจะวินิจฉัยเมื่อขาดประจำเดือนไปนาน 1 ปี เป็นช่วงเวลาที่อาจส่งผลต่อความเป็นอยู่ที่ดีทางร่างกาย อารมณ์ จิตใจ และสังคม ในช่วงวัยหมดระดู การเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนโดยเฉพาะระดับฮอร์โมนเอสโตรเจนจะส่งผลต่อสุขภาพของมวลกล้ามเนื้อและกระดูกและความเป็นอยู่ที่ดี บทความนี้เป็นแนวทางการจัดการเพื่อป้องกันหรือบรรเทาอาการเหล่านี้ 1.โรคกระดูกพรุน (Osteoporosis) : เป็นหนึ่งในปัญหาเกี่ยวกับระบบกระดูกที่พบบ่อยที่สุดที่เกี่ยวข้องกับวัยหมดระดู โรคกระดูกพรุนมีลักษณะเฉพาะคือกระดูกมีความแข็งแกร่งลดลง มีความเปราะบาง เพิ่มความเสี่ยงต่อกระดูกหัก โดยเฉพาะบริเวณกระดูกสะโพก กระดูกสันหลังและกระดูกข้อมือ 2.การสูญเสียมวลกล้ามเนื้อและความอ่อนแรง (Sarcopenia ) : การเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนในช่วงวัยหมดประจำเดือนยังส่งผลให้สูญเสียมวลกล้ามเนื้อและความแข็งแรงของกล้ามเนื้อ สิ่งนี้สามารถนำไปสู่การเคลื่อนไหวที่ลดลง ความมั่นคง และเพิ่มความเสี่ยงของการหกล้มและกระดูกหักเพิ่มขึ้น การดูแลความแข็งแรงของมวลกล้ามเนื้อและกระดูกเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่งเมื่อเข้าสู่วัยหมดระดู วิธีการดูแลสุขภาพของมวลกล้ามเนื้อและกระดูกในวัยหมดระดูมีดังนี้ การออกกำลังกายที่มีการลงน้ำหนักน้อย (Low-impact weight bearing exercise) เช่น การเดิน การวิ่งจ๊อกกิ้ง การเต้นรำ อย่างน้อย 40 นาทีต่อวัน 3 วันต่อสัปดาห์ เป็นการออกกำลังกายเพื่อเพิ่มความแข็งแรงให้กับกระดูกโดยตรง เป็นการกระตุ้นการสร้างและยับยั้งการสลายของกระดูก การออกกำลังกายเพื่อเพิ่มความแข็งแรงของกล้ามเนื้อ (Strengthening exercise) ทำการเกร็งโดยใช้น้ำหนักและแรงโน้มถ่วงของตัวเอง หรือใช้น้ำหนักถ่วง ที่น้อยกว่า 10 กิโลกรัม เป็นเวลา 3 วันต่อสัปดาห์ เป็นการสร้างความแข็งแรงของกล้ามเนื้อแต่ละมัด และแรงดึงของกล้ามเนื้อจะช่วยกระตุ้นการสร้างมวลกระดูกได้ ให้ผลดีต่อการรักษาความหนาแน่นของกระดูกและความแข็งแรงของกล้ามเนื้อ การออกกำลังกายเพื่อพัฒนาการทรงตัว (Balance exercise) เช่นการรำมวยไทชิ (Tai chi) ร่วมกับการกำหนดการหายใจและการฝึกสมาธิ ในขณะฝึกมีผลดีต่อสุขภาพในด้านต่าง ๆ เช่น เพิ่มทักษะการทรงตัว ความยืดหยุ่น ทักษะการเคลื่อนไหว เพิ่มความแข็งแรงของกล้ามเนื้อ จะช่วยให้ทรงตัวได้ดีขึ้น ความเสี่ยงในการหกล้มจะลดลง โภชนาการที่เหมาะสม (Balanced diet) การบริโภคอาหารที่มีประโยชน์สำหรับกระดูกและกล้ามเนื้อ เช่น อาหารที่มีแคลเซียม วิตามิน D โปรตีน และวิตามิน K อย่างเหมาะสม เป็นต้น ปริมาณแคลเซียมที่ควรได้รับคือ 1000 มิลลิกรัม/วัน ซึ่งได้จากสารอาหารหรือการเสริมแคลเซียม วิตามิน ดี ช่วยเพิ่มการดูดซึมของแคลเซียมผ่านทางลำไส้ ช่วยเสริมสร้างให้กระดูกและกล้ามเนื้อแข็งแรงลดความเสี่ยงของการหกล้ม ในช่วงวัยหมดระดูร่างกายต้องการวิตามินดี ให้เพียงพอ 600-800 IUต่อวัน เพื่อป้องกันภาวะขาดวิตามินดี โดยรับวิตามินดีจากแสงแดด (ช่วงเวลา 9.00-15.00 น) เป็นเวลา 15-20 นาที 3 ครั้ง/สัปดาห์ และอาหาร อาหารที่มีวิตามินดีสูง เช่นปลาแซลมอน ปลาทูน่า ปลาซาร์ดีน ไข่แดง นม ตับ เห็ด หรือนมที่มีการเติมวิตามินดี รวมถึงการกินวิตามินดีเสริม แบ่งเป็น vitamin D2 ปริมาณ 20,000 IU ต่อสัปดาห์ หรือ vitamin D3 ปริมาณ 800-2000 IU ต่อวัน สารอาหารโปรตีน ปริมาณโปรตีนที่เพียงพอ 1-1.2 กรัม/กิโลกรัม/วัน ไม่มากกว่า 2 กรัม/กิโลกัม/วัน ซึ่งจะไม่รบกวนแคลเซียมเมแทบอลิซึมและความหนาแน่นของกระดูก เช่น ถ้าน้ำหนัก 50 กิโลกรัมให้รับประทานโปรตีน 50 กรัมต่อวัน เป็นต้น 5.การปรับเปลี่ยนพฤติกรรม (Lifestylemodification) : ลดการดื่มสุรา หยุดสูบบุหรี่ ลดการดื่มชากาแฟและเครื่องดื่มที่มีคาเฟอีน งดเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์ งดอาหารรสเค็ม และเพิ่มกิจกรรมที่ส่งเสริมให้เกิดการเคลื่อนไหวระหว่างวัน สามารถช่วยลดความเสี่ยงต่อการเสื่อมสภาพของกระดูก 6.การตรวจสุขภาพประจำปี (Regular health check up) : การตรวจสุขภาพประจำปีเป็นสิ่งสำคัญในการตรวจสุขภาพของกระดูกและมวลกล้ามเนื้อ และสามารถช่วยวินิจฉัยและรักษาโรคที่เกี่ยวข้องกับการเสื่อมสภาพกระดูกได้ในระยะเริ่มต้น การตรวจติดตามความหนาแน่นของกระดูกเป็นประจำ โดยการตรวจวัดความหนาแน่นของกระดูก (BMD) ด้วยวิธีมาตรฐานคือการตรวจด้วยเครื่องที่เรียกว่า DXA SCAN ผู้ที่ควรตรวจวัด BDMได้แก่ ➢ ผู้ชายอายุ 70ปีขึ้นไป ➢ ผู้หญิงอายุ 65 ปีขึ้นไป ➢ ผู้หญิงที่หมดระดู ก่อนอายุ 45ปี ➢ มีภาวะเอสโตรเจนต่ำต่อเนื่องเกิน 1 ปีก่อนถึงวัยหมดระดู ➢ ผู้ป่วยมะเร็งเต้านมที่ได้ยาต้านฮอร์โมน ➢ ผู้ป่วยมะเร็งต่อมลูกหมากที่ได้ยาต้านฮอร์โมน ➢ ผู้ที่ได้รับยาสเตียรอยด์ติตต่อกันเกิน 3 เดือน (prednisolone ≥ 5 mg/day) ➢ ผู้ที่มีดัชนีมวลกาย ( BMI) น้อยกว่า 20 กิโลกรัมต่อตารางเมตร ➢ ผู้ที่บิดามารดามีประวัติกระดูกสะโพกหัก ➢ ผู้ที่มีส่วนสูงลดลงอย่างน้อย 4 เซนติเมตร ➢ ผู้ที่เอกซเรย์พบกระดูกบางหรือกระดูกสันหลังหัก ➢ ผู้ที่กระดูกหักจากการกระแทกที่ไม่รุนแรง 7.การรักษาด้วยฮอร์โมนทดแทน (Menopausal Hormone Therapy; MHT) : โดยเฉพาะฮอร์โมนเอสโตรเจนถูกนำมาใช้เพื่อรักษาอาการวัยหมดประจำเดือนและแสดงให้เห็นประโยชน์ต่อสุขภาพในการป้องกันกระดูกหัก อย่างไรก็ตาม การตัดสินใจใช้ MHT ควรได้รับการพิจารณาอย่างรอบคอบ โดยชั่งน้ำหนักความเสี่ยงและผลประโยชน์ที่อาจเกิดขึ้น และต้องปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ 8.ยารักษาโรคกระดูกพรุน : สำหรับคนที่มีภาวะกระดูกพรุนและมีความเสี่ยงสูงถึงสูงมากต่อกระดูกหัก อาจกำหนดให้ใช้ยากลุ่มต้านการสลายกระดูก เช่น Bisphosphonates, Denosumab, Raloxifen และ MHT เป็นต้น หรือยากลุ่มกระตุ้นการ 9.การป้องกันหกล้ม (Fall prevention) : การป้องกันการล้มเป็นสิ่งสำคัญในการดูแลสุขภาพ โดยเฉพาะผู้สูงอายุที่อาจเสี่ยงต่อการล้มได้ง่ายกว่าเนื่องจากปัจจัยต่างๆ เช่น การทรงตัวลดลง กล้ามเนื้ออ่อนแรง และการมองเห็นเปลี่ยนแปลง โดยมีวิธีป้องกันดังนี้ การออกกำลังกาย : การออกกำลังกายเป็นประจำ โดยเฉพาะอย่างยิ่งการออกกำลังกายที่ช่วยเพิ่มความสมดุล ความแข็งแรงและความยืดหยุ่นของกล้ามเนื้อ สามารถช่วยลดความเสี่ยงของการหกล้มได้ มักแนะนำให้ฝึกไทชิและโยคะ การปรับเปลี่ยนความปลอดภัยภายในบ้าน : การป้องกันอันตรายจากการสะดุดล้ม เช่น พรมที่หลวมหรือสายไฟ การติดตั้งราวจับในห้องน้ำและบันได และการปรับปรุงแสงสว่างให้เพียงพอทำให้สภาพแวดล้อมในบ้านปลอดภัยยิ่งขึ้น การปรับยารักษาโรคประจำตัว : ยาบางชนิดอาจทำให้เกิดอาการวิงเวียนศีรษะหรือส่งผลต่อการทรงตัว เพิ่มความเสี่ยงต่อการหกล้ม การทบทวนยากับแพทย์ผู้รักษาและการปรับเปลี่ยนหากจำเป็นสามารถช่วยลดความเสี่ยงนี้ได้ การตรวจสายตาเป็นประจำ : การมองเห็นที่ไม่ดีอาจเพิ่มความเสี่ยงต่อการล้มได้ การตรวจสายตาเป็นประจำสามารถช่วยการมองเห็นที่ดีขึ้นได้ รองเท้าที่เหมาะสม : การสวมรองเท้าที่พอดีและมีพื้นรองเท้าที่ไม่ลื่นไถลสามารถสร้างความมั่นคงและลดความเสี่ยงในการลื่นไถลได้ อุปกรณ์ช่วยเหลือ : การใช้เครื่องช่วยเดิน เช่น ไม้เท้า หากจำเป็น สามารถใช้เพื่อสร้างความมั่นคงในการเดินได้ ระบบตรวจจับการล้ม : สำหรับผู้ที่มีความเสี่ยงสูงที่จะล้ม อุปกรณ์สวมใส่หรือระบบติดตามภายในบ้านสามารถแจ้งเตือนในกรณีที่ล้มได้ ช่วยให้สามารถช่วยเหลือได้ทันท่วงที การศึกษาและการตระหนักรู้ : การให้ความรู้แก่ผู้สูงอายุและผู้ดูแลเกี่ยวกับความเสี่ยงในการล้มและการจัดการที่ดีในการป้องกัน สามารถช่วยให้พวกเขาตัดสินใจได้อย่างมีข้อมูลและใช้มาตรการป้องกันที่เหมาะสม สุขภาพของมวลกระดูกและกล้ามเนื้อในวัยหมดระดูเป็นสิ่งสำคัญสำหรับการมีสุขภาพที่ดี การออกกำลังกายที่เหมาะสม ได้รับสารอาหารอย่างเพียงพอ การปรับเปลี่ยนพฤติกรรม การป้องกันการหกล้มและการตรวจสุขภาพประจำปี เพื่อป้องกันโรคกระดูกพรุนและภาวะมวลกล้ามเนื้อน้อย เป็นสิ่งที่มีความสำคัญและสามารถลดความเสี่ยงต่อกระดูกหัก การรักษาด้วยฮอร์โมนและยารักษาโรคกระดูกพรุนสามารถรักษาได้โดยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ ข้อมูลโดย พญ.แก้วตา เรืองรัตนภูมิ